Under the spotlight of observation

Chrissy Dimitriou
Promotoren: Karen François, Kathleen Coessens, Jan Michiels

Een voorstelling is misschien de enige kunstvorm die direct voortkomt uit het eenvoudige feit dat tijd verstrijkt. Waarschijnlijk is dit de bron van het potentieel van een voorstelling:  een momentopname waarbij wat overblijft, behoort tot het domein van het geheugen. Zoals een beeldhouwer die een sculptuur boetseert uit klei, zo boetseert de podiumkunstenaar een interpretatie, vertrekkend van momenten die oplossen in de tijd. Wat gebeurt er wanneer we een voorstelling observeren?

Experimenten in de kwantummechanica bewijzen dat de waarnemer en wat waargenomen wordt gelinkt zijn in een kwantum afhankelijkheid, waarbij de waarnemer door observatie de toestand van het geobserveerde systeem verstoort, beïnvloedt en bepaalt. De etymologie van het Griekse passieve werkwoord 'geprojecteerd worden' ('προ-βάλλομαι' in het Grieks), toont dat het een synthese is van de prefix προ- en het werkwoord 'βάλλομαι', wat letterlijk betekent geraakt, verstoord, beïnvloed, aangevallen worden. Dit werkwoord, dat de paradox van de waarnemer in de kwantummechanica bevestigt, impliceert dat geobserveerd worden betekent dat je de energie van een waarnemer ontvangt, bijna in de vorm van een aanval.

Het concept van theater zelf onthult een visueel observerende afhankelijkheid tussen performer en toeschouwer. Jacques Lacarrière merkt in zijn boek "The Greek Summer" op dat het woord theater komt van het werkwoord "theomai", wat zowel 'zien' als 'gezien worden' betekent. Het is dan ook niet toevallig dat de oude theaterarchitectuur, "uitgedrukt door de bodem en de stenen", lijkt op het beeld van een Oog.

De blik van de toeschouwer bevat als het ware een basismechanisme waarmee we uitgerust zijn om te navigeren in het leven, om ons begrip van de wereld vorm te geven op een betekenisvolle manier, en om ons een identiteit aan te meten.
Wat gebeurt er wanneer we observeren, of wanneer we geobserveerd worden en hoe kan de pure observatie van een 'het lichaam van een podiumkunstenaar in actie' tot zelfreflectie leiden terwijl het eigenlijk over de kunst van een vreemde gaat? En wat zit er achter onze capaciteit om van beelden iconen te creëren?