De laatste vier/vijf jaar heb ik gewerkt aan twee documentaire films in de context van migratie, identiteit en integratie: 'No Man is An Island' en 'Passe-Partout.' De films kenden een wereldwijde release.
In mijn praktijk als documentairemaker heb ik altijd geworsteld met de vraag: wat is realiteit? En wat is de best mogelijke manier om de realiteit weer te geven?
In zijn manifest, 'Lessons of Darkness', verwoordt Werner Herzog het als volgt: er zijn diepere lagen van de waarheid te vinden in film en er is ook zoiets als een poëtische, ecstatische waarheid. Ze is mysterieus en ontwijkend en kan enkel bereikt worden door fabricage, verbeelding en stilering. Over de realiteit moeten we ons de vraag stellen: hoe belangrijk is die realiteit, al bij al? En: hoe belangrijk zijn de feiten? Natuurlijk kunnen we de feiten niet negeren, ze hebben een normatieve kracht. Maar ze kunnen ons ook niet het soort verheldering, de ecstatische flash geven, van waaruit alle Waarheid voortkomt. Als enkel de feiten van belang waren, iets waar de 'cinema vérité' van uit gaat, dan kan er beargumenteerd worden dat de hoogste waarheid te vinden is in het telefoonboek, in de honderdduizenden telefoonnummers die allemaal feitelijk correct zijn en, aldus, overeenstemmen met de realiteit.
Er is altijd een correlatie geweest tussen de realiteit en de manier waarop die geïnterpreteerd wordt door de maker. Enkel en alleen al door een montageproces geraak je gevangen in de interpretatie van de realiteit.
"Objectivity can only be the author's and therefore subjective, even if he is editing a newsreel." Andrey Tarkovsky
Mijn werk refereert aan wat de fotograaf Jeff Wall beschreven heeft als 'Near Documentary'- een constructie waarvan men hoopt dat ze ervaren wordt als iets waarheidsgetrouw en tegelijkertijd verwacht dat ze onthuld wordt als een artefact. De centrale vraag in mijn onderzoek is daarom even complex als voor de hand liggend: wat is de best mogelijke manier om een vluchteling te portretteren?
Ik heb ervoor gekozen mezelf niet te limiteren tot het gewoon registreren of observeren van de realiteit. Ik heb technieken gebruikt uit het bredere medium van de film om mijn visie op de realiteit op een creatieve manier uit te drukken. Dit behelst zowel het filmen zelf, de montage en de sound design. Mijn manier van werken wordt op deze manier beïnvloed door zowel fictie als de experimentele film.
Als auteur interpreteer ik de realiteit omdat ik geloof dat alle creatieve expressie zijn gewicht en zijn historisch belang te danken heeft aan een zekere autonomie- een vrijheid van interpretatie en eigenzinnigheid. Er is geen goed of slecht, er is enkel je eigen stem. Ik zag films waarin vluchtelingen niet dichter bij gefilmd werden dan met een medium shot of achter een gesloten deur of in het donker. Er is niet één enkele waarheid, er zijn enkel ethische en esthetische keuzes.
Dus ik denk dat het beter is om te spreken over 'realiteiten' in plaats van over de realiteit. Als filmmaker neem je eerst de wereld waar, om hem dan op een bepaalde manier te framen. Nadien komt er nog een andere laag van perceptie/ interpretatie bovenop door toeschouwers, die ook bijdragen aan de betekenisgeving. Maar jouw positie als filmmaker zal hoe dan ook een invloed hebben op het soort van betekenis.
Doorheen het proces van het maken van mijn twee films, heb ik gekozen voor EMPATHIE. Dit resulteert in films verteld vanuit het perspectief van de vluchteling en met een grote.visuele nabijheid. Ik kan mij voorstellen dat deze benadering misschien problematisch is in de ogen van een wetenschappelijke onderzoeker, voor wie objectiviteit het hoogste doel is. Maar aan het einde van de rit, ben ik een filmmaker die positie inneemt.
Mijn intentie om een film te maken over migratie en identiteit komt grotendeels voort uit een ongenoegen met de gangbare perceptie van migratie. Door het opkomen van nieuwe media en de journalistiek, kwam er een gewenning in de manier waarop we kijken naar vluchtelingen. We worden bijna dagelijks overspoeld door beelden van mensen op zoek naar een beter leven, iets wat enkel apathie in de hand werkt. Er zijn te veel veralgemeningen, het is allemaal te vluchtig en er is te weinig aandacht voor het gewone, voor hoe de banaliteit, de realiteit zelf het duidelijkste aan de oppervlakte komt. Dat is ook de reden waarom de focus van mijn twee films ligt op het alledaagse gedrag van mijn karakters. Het maakt hen menselijk en blijft ver weg van het spektakel dat normaal opgediend wordt aan het publiek.