In zijn lezing put De Mul niet alleen uit recente inzichten uit natuur-, geesteswetenschappen en informatietechnologie (ChatGPT), maar zal hij, verwijzend naar romans en sciencefictionfilms, vooral ingaan op de relevantie van de begrippen symbiose en Symbioceen voor de kunsten.
Het leven is onlosmakelijk verbonden met competitie, strijd en vernietiging, maar minstens zo belangrijk is symbiose: het samenleven en samenwerken van mensen, andere levensvormen en technische artefacten. Symbiose is een onuitputtelijke bron van vernieuwing: steeds opnieuw schept de verstrengeling van natuur, cultuur en techniek onverwachte oplossingen én nieuwe uitdagingen.
De afgelopen jaren is ‘Symbioceen’ een buzz word geworden in de wereld van de kunsten. Door de talrijke ecologische crises – opwarming, uitputting en vervuiling van de aarde, het uitsterven van talloze soorten – voelen ook veel schrijvers, beeldende en mediale kunstenaars, theatermakers en filmers zich geroepen met artistieke middelen te reflecteren op deze mondiale bedreigingen en mogelijke oplossingen aan te dragen. Daarbij laten zij zich vaak inspireren door de natuur en gaan zij ook allerlei symbiotische samenwerkingsverbanden aan met bacteriën, schimmels, planten en dieren. Andere kunstenaars experimenteren met symbiosen met de technologie, zoals kunstmatige intelligenties. Ook dergelijke technosymbiosen bieden uitzicht op strategieën om de ecologische crises adequaat tegemoet te treden. Maar we mogen de ogen ook niet sluiten voor de gevaren: maken kunstmatige intelligenties als ChatGPT, die op afroep teksten, beelden en inmiddels zelfs films kan genereren de menselijke kunstenaar niet overbodig? Tijd voor fundamentele reflecties op het leven in het Symbioceen!
Jos de Mul was tot zijn emeritaat in 2022 hoogleraar filosofie van mens en cultuur aan de Erasmus School of Philosophy (ESPhil) van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daarnaast was hij gasthoogleraar aan diverse universiteiten in de VS, China en Japan en wereldwijd een veelgevraagd spreker. Zijn werk is gepubliceerd en/of vertaald in meer dan een dozijn talen. Zijn meest recente boek is Welkom in het Symbioceen. Over de verstrengeling van natuur, cultuur en techniek (Amsterdam: Boom, 2024). Veel van zijn publicaties zijn te downloaden van www.demul.nl.
Beeld: Justin Hofman
FUTURE NARRATIVES VI, dat betekent een heel jaar onderzoeksevenementen aan het RITCS. Artistiek onderzoek en reflectie wordt zichtbaar gemaakt in workshops, lezingen, screenings, leesgroepen, noem maar op. FUTURE NARRATIVES VI loopt van oktober 2024 tot juni 2025, en richt zich op studenten en docenten, en op alle geïnteresseerde buitenstaanders, binnen en buiten het culturele veld.